گردشگری دینی

گردشگری دینی را باید زیر مجموعه حوزه پایدار گردشگری فرهنگی به عنوان یک واقعیت پایدار و مستمر در عصر حاضر برای رشد و توسعه همه جانبه جامعه‌هایی دانست که در این حوزه از توانمندی‌های ویژه ای برخوردار می‌باشند، زیرا دین در کنار فرهنگ از طریق نمادهای گوناگون می‌تواند انعکاس و بازتاب پایداری برای جذب توریسم و گردشگری در هر جامعه ای ایجاد کند.
امروزه با توجه به اینکه دنیای ماشینی و فرا صنعتی تمام ساختارهای کلان و خردِ، حوزه زندگی اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است؛ افراد برای رفع آثار ناشی از فشارهای روحی و روانی عصر صنعتی نیازمند فراغت و استراحت می‌باشند؛ بر این مبنا گردشگری و سیاحت از جمله گردشگری زیارتی و دینی می‌تواند یک تجربه درون گرایانه برای بازیابی روانی و لذت بردن از فضای معنوی را برای جهان گردانی که گردشگری زیارتی را مورد تمایل و انتخاب برای سفر قرارداده‌اند، بسیار با اهمیت باشد.
در واقع سفر به شهرهای زیارتی و تقویت حوزه گردشگری زیارتی و دینی بیانگر این است که زیارت اماکن مقدس مهم‌ترین بخش فعالیت‌های توسعه فرهنگی از طریق گردشگری دینی است؛ و این مسئله نشانگر این است که در فرهنگ اسلامی چنین سیاحتی در ارتقای معنوی بشریت مورد اهتمام ویژه قرار دارد، بنابراین یکی از راه های تقویت معنویت و ایجاد ارتباط با معبود، زیارت است. بر این اساس با تأکید بر قطب این نوع گردشگری در ایران (کلان‌شهر مشهد و سایر شهرهای زیارتی) می‌توان رونق را در تمام ابعاد برای چنین شهرهایی پایه گذاری کرد. بنابراین می‌توان در ساختار جامعه ایران (کلان‌شهرها و شهرهای زیارتی) را قطب مهم و یگانه‌ای برای توسعه همه جانبه گردشگری آن هم از نوع فرهنگی(زیارتی و دینی) دانست.

از میان شاخص‌های حیاتی و نمادین تمدن‌های دنیای قدیم و جدید، گردشگری تنها نمادی است که گستره جغرافیایی آن را مرزهای سیاسی کشورها، تقسیمات اداری و قلمرو اقتدار قومی تعیین نمی‌کند (خسروی، ۱۳۸۴ :۵). زیارت و گردشگری مذهبی که ریشه در باورها و اعتقادات دینی مذهبی در جهان دارد، به مفهوم تخصصی خود و فراتر از وابستگی به زمان و اوقات فراغت، عامل مهم جغرافیای انسانی در شکل گیری مسافرت، ایجاد تمرکز و چشم انداز فرهنگی است (مؤمنی و دیگران، ۱۳۸۷:۱۴). از دیگر سو صنعت گردشگری مذهبی یکی از راهکارهای معرفی هرچه بهتر تاریخ، فرهنگ و ارزش‌های اعتقادی و همزیستی مسالمت آمیز ادیان در بین کشورها است . به علاوه بقاع متبرکه و اماکن مذهبی علاوه بر قداست و معنویت منحصر به فرد خود، بیانگر آداب و رسوم، باورها و اعتقادات و اندیشه های مردم است.
توریسم زیارتی و دینی یکی از اولویت‌ها و سیاست‌های مهم گردشگری جامعه ایران می‌باشد،که می‌تواند نقش بسیار بارزی در گردشگری حلال و همگرایی فرهنگی در جهان اسلام را با توجه به بررسی و مطالعه سازمان جهانی گردشگری (WOT) دارا باشد. این نوع گردشگری با چنین شاخص‌هایی در جامعه حال حاضر ایران با خود منابع و منافع کشف نشده ای را به همراه دارد که شانس تجاری و بازرگانی زیادی را برای کشور ما می‌تواند ایجاد کند. وجود امکان زیارتی، حرم‌های اسلامی، کنیسه‌ها،کلیساها و پرستش گاه های ادیان توحیدی در جای‌جای نقاط کشورمان با جذابیت و معنویت خاص اسلامی، دینی، تاریخی و قدیمی، فرصت‌های مغتنمی را برای شناخت آداب و رسوم، فرهنگ معنوی مردم و قومیت‌های دینی این مناطق برای جذب گردشگران به وجودمی‌آورد.

بخشی از الگوهای گردشگری دینی جامعه ما در چارچوب فضایی خاص عمل می‌کند. این چارچوب فضایی را باید بر اساس کارکردهای گردشگری دینی در قالب ایجاد شهر زائر یا شهر مجاور در نظر گرفت و بنا نمود. غالباً در جامعه ایران جاذبه های زیارتی برای گردشگران مهم محسوب شده و می‌تواند به عنوان یکی از راهکارهای بسط توسعه و تبادل فرهنگی و تعامل اجتماعی میان اقوام و ملت‌ها امروزه آثار و برکات زیادی را برای هر جامعه ای می‌تواند داشته باشد. در واقع گردشگری دینی به عنوان یک حوزه مستمر و پایدار در حوزه گردشگری فرهنگی دارای آثار بسیاری می‌باشد. این نوع پیامدها و آثار فرهنگی مثبت همان‌طور که بیان شد پیرامون تعامل و تبادل فرهنگی که به دو صورت دوسویه در جریان گردشگری (میزبان و میهمان) می‌باشد قابل شکل گیری است. در کنار اثرات فرهنگی و اجتماعی که در سطور قبل از بعد مثبت به حوزه جهانگردی زیارتی مورد توجه در جامعه حال حاضر خودمان قرار گرفت، این پدیده ممکن است با یکسری از عواقب و پیامدهایی منفی در سطح جامعه روبرو شود که با ارائه تمهیدات و برنامه ریزی‌های متنوع فرهنگی و اجتماعی به صورت مداوم و مستمر به جلوگیری و رفع این عواقب باید پرداخت. در آخر با توجه به توضیحات داده شده ، این نوع گردشگری می‌تواند یک تجربه برای بازیابی روانی و لذت بردن از فضای معنوی را برای جهان گردان فراهم کند. چنین سیاحتی در ارتقای معنوی بشریت بسیار تأثیرگذار خواهد بود و از طریق گردشگری دینی ما با شیوه های زندگی مردم منطقه، فارغ از هرگونه تنش‌های سیاسی، اجتماعی آشنا خواهیم شد.