گردشگری فرهنگی

1. انسان موجودی است متحرک و پویا که گردش و مسافرت در ذات او نهفته و سفر برای او امری حیاتی و ضروری است. از گذشته‌های دور، انسان‌ها با اهداف مختلفی از جمله زیارت مکان‌های مقدس، دیدار از اقوام و آشنایان و یا تجارت و غیره به سفر و مسافرت می‌پرداخته است. طی دهه‌های اخیر، صنعت گردشگری در جهان، توسعه چشمگیری یافته و تغییرات اقتصادی و اجتماعی شگرفی را سبب شده است. گردشگری یکی از مهم‌ترین عوامل مولد ثروت و اشتغال در دنیا معرفی شده و به مثابه موتور اقتصادی رشد و پیشرفت کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه در عرصه جهانی است.

سود گردشگری صرفاً در بهره اقتصادی خلاصه نمی‌شود بلکه این بهره را از زوایای مختلفی همچون شناساندن فرهنگ داخلی به دیگرکشورها نیز می‌توان ارزیابی کرد. ویژگی‌های ساختار گردشگری هر مکان به نوبۀ خود، از یک طرف متأثر از اهمیت، اعتبار، ماهیت، تنوع نقش و کارکرد مذهبی، فرهنگی، تفریحی، تجاری و به طور کلی جاذبه‌های مکانی آن است، و از طرف دیگر برگرفته و تأثیر پذیرفته از ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی (باورهای اعتقادی) و اقتصادی ساکنین آن محل و گردشگران است.  گردشگری فرهنگی یکی از گونه‌های در حال رشد گردشگری است که پیرامون بازید از جاذبه‌های فرهنگی شکل گرفته است.

تعاریف فرهنگ در گردشگری

انسان موجودی فرهنگی است و یکی از وجوه اصلی تمایز آن با سایر جانداران فرهنگ است.

• فرهنگ، مجموعه گسترده‌ای از اعمال و رفتار انسان را در بر می‌گیرد.
• فرهنگ، راه و روش‌هایی است که در آن‌‌ها،مردم به صورت فردی و جمعی، از طریق ارتباط با یکدیگر به زندگی خود معنا می‌بخشند.
• فرهنگ‌ها میراثی تلقی می‌شوند که به اندازه کافی ارزش همگانی و پایدار دارند.

به طور کلی فرهنگ عبارت است از نظامی از ارزش‌ها، اعتقادات، آداب و رسوم مشترک افراد اجتماع، که از طریق آن انسان‌ها به جهان خود معنا می‌دهند و ابزاری برای هویت‌یابی است. در حقیقت گردشگری فرهنگی نوعی از گردشگری است که گردشگر را به فراگیری، کنکاش و کسب تجربه درباره فرهنگ حال و گذشته جامعه مقصد و مقایسه آن با داشته‌ها و انگیزه‌های جامعه خود و دیگران تشویق می‌نماید. گردشگری فرهنگی دارای طیف وسیعی از جاذبه‌ها است که  می‌توان آن‌ها را به دو بخش کلی، جاذبه‌های مادی ‌و معنوی، تقسیم کرد که در جدول زیر نشان داده شده است.

تقسیم‌بندی جاذبه‌های گردشگری فرهنگی

صنعت گردشگری با توجه به فعالیت‌های خود از لحاظ اقتصادی مهم است، از این رو فرصت‌های شغلی را هم افزایش می‌دهد.  علاوه بر این برای گردشگران و شهروندان دارای مزایای اجتماعی است چرا که تغییر مکان گردشگران به تبادل فرهنگی کمک می‌کند. گردشگری فرهنگی به‌عنوان سفری برای دیدن فرهنگ‌های مختلف ملی و میراث فرهنگی تعریف شده است. گردشگری فرهنگی امروزه بخش مهمی از گردشگری در رابطه با یک کشور یا مناطق فرهنگی به ویژه تاریخ مردم، هنر، ارزش‌ها و سبک زندگی آن‌ها در این مناطق جغرافیایی را اشغال کرده است. در این گردشگری در طول سفر همواره یادگیری زندگی افراد دیگر و آداب و رسوم آن‌ها نشان داده می‌شود.

فرهنگ به‌طور فزاینده یک عنصر مهم محصول گردشگری است که در بازار جهانی متراکم امروزی در جذب گردشگران نقش بسیار زیادی دارد. از سوی دیگر گردشگری یک ابزار مهم در ارتقای سطح فرهنگ و ایجاد درآمد است که می‌تواند میراث فرهنگی، تولید و خلاقیت فرهنگی را حمایت و تقویت کند.

بنابراین ایجاد یک رابطه بسیار قوی بین گردشگری و فرهنگ می‌تواند به مقصدهای فرهنگی گردشگری برای تبدیل شدن به مکان‌هایی جذاب‌تر و رقابتی به‌عنوان مکان‌هایی برای زندگی، بازدید و سرمایه گذاری کمک نماید. در این نوع از گردشگری،  عناصر فرهنگی یک جاذبه عمده در مطالعات انسان‌شناسی و گردشگری به خصوص در جوامع مقصد گردشگری فرهنگی است.

اماکن مذهبی و زیارتی نیز جاذبه‌های فرهنگی دیگری هستند که نقش بسیار مهمی در تغییرات اجتماعی و اقتصادی دارند. عناصر فرهنگی که توسط یک جامعه در عرصه گردشگری به نمایش گذاشته می‌شود بخشی از جامعه مقصد است. این فرهنگ‌ها، نیت‌ها، میراث و طبیعت، دلایل گردشگران برای دیدار از مناطق آن‌ها محسوب می‌شوند.

بنابر این، گردشگری فرهنگی وابسته به این منابع فرهنگی است. مناطق فرهنگی شکل‌دهنده و توسعه‌دهنده صنعت گردشگری به شمار می‌روند. بازدید از مکان‌های تاریخی و یا شرکت در فعالیت‌های تاریخی به گردشگران اجازه می‌دهد تا در مورد گذشته تاریخی و فرهنگی آن منطقه چیزهای زیادی یاد بگیرند و تجربه‌های مختلف از فرصت‌های تفریحی کسب کنند.