موزه‌های زیردریایی جاذبه‌ای جدید در صنعت گردشگری

در گونه‌شناسی گردشگری یکی از شاخه‌های روبه‌رشد و موردتوجه در گردشگری، گردشگری دریایی است. گردشگران در این نوع خاص از مسافرت، تجربه دور شدن از خشکی‌ها و استفاده از انواع وسایل حمل و نقل دریایی را به دست می‌آورند. ورزش‌های آبی مانند غواصی و موج‌سواری، صید، دیدار از توده‌های مرجانی و حیات‌وحش دریاها، بازدید از موزه‌های زیردریایی و مشارکت در برخی از پژوهش‌های دریایی به‌عنوان گردشگر از جمله نمونه‌های برجسته گردشگری دریایی محسوب می‌شوند.

شنیدن نام موزه انسان را به یاد یک بنای تاریخی و یا مدرن می‌اندازد که برای ورود به آن باید بلیت تهیه کنید و از بخش‌های مختلف آن دیدن کنید اما موزه زیردریایی موزه‌ای است که برای دیدارش باید لباس غواصی به تن کنید و به زیر آب بروید!

امروزه در سراسر دنیا موزه‌هایی در زیر دریا ایجاد شده‌اند. برخی از آن‌ها با به زیر آب رفتن شهرها یا غرق شدن کشتی‌ها به وجود آمده‌اند و برخی را در زیر آب ایجاد کرده‌اند. موزه‌های زیردریایی بخشی از میراث‌فرهنگی زیر آب محسوب می‌شوند. میراث‌فرهنگی زیر آب به‌تمامی بقایای موجودیت انسان اطلاق می‌شود که در زیر آب قرار گرفته یا در آن‌جا گذاشته شده‌اند و از ویژگی‌هایی فرهنگی و تاریخی برخوردارند. (نورآقایی و مکیان، ۱۳۹۶) در متن زیر با عجیب‌ترین و مهم‌ترین موزه‌های زیردریایی جهان آشنا می‌شویم.

در سال ۱۹۹۲ میلادی موزه “جاده رهبران” در دماغه “تارهانکوت” (تارخانکوت) در شبه جزیره کریمه توسط یک غواص به نام “ولادیمیر برومنسکی” تأسیس شد. بعد از فروپاشی اتحاد شوروی برومنسکی این مجسمه‌ها را از اوکراین به اینجا آورد و به درون دریا انداخت. این مجسمه‌ها شامل رهبران کمونیسم، مانند لنین، استالین و مارکس و…… همچنین مجسمه‌هایی مانند برج ایفل و برج ساعت لندن است. از آن زمان تاکنون دیگر غواصان مجسمه‌های زیادی به این ساحل آوردند تا به این مجموعه بیفزایند که باعث رشد این موزه شدند. از این موزه به‌عنوان مهم‌ترین جاذبه شبه جزیره کریمه نیز یاد می‌شود.

در سال ۲۰۰۹ میلادی موزه‌ای در سواحل شهر “کانکون” در کشور مکزیک و در عمق ۸ متری تأسیس شد. از آن زمان به بعد ده‌ها موزه زیردریایی در سراسر جهان ایجاد شده است. موزه دریایی کانکون از سری مجسمه‌های “جیسون دی تایلور” است وی با کارگذاشتن ۱۰۰ مجسمه در آب‌های کم‌عمق پارک ملی کانکون یک موزه زیردریایی عظیم را ایجاد کرد. در اواخر سال ۲۰۱۰ میلادی تعداد مجسمه‌ها به ۴۰۰ عدد افزایش یافت. در ساخت مجسمه‌های این موزه، نوعی سیمان که درجه اسیدی – قلیایی آن خنثی است به‌کاررفته و همین ویژگی محیط رشد مناسبی برای مرجان‌ها، جلبک‌ها و خزه‌ها فراهم آورده است.

موزه “آتلانتیکو”: نخستین موزه هنر زیردریایی جهان محسوب می‌شود که در جزایر قناری (جزیره لانزاروته اسپانیا) تأسیس شد. این موزه نیز توسط مجسمه‌ساز بریتانیایی، “جیسون دی تایلور” طراحی و با ۳۰۰ اثر هنری در قالب ۱۲ چیدمان به معرض نمایش گذاشته شده است. ساخت این موزه دو سال طول کشید و اکنون به‌عنوان یکی از نمادهای برجسته جزایر قناری به شمار می‌رود. این موزه هنرهای معاصر شامل دیواری صد تنی به طول ۳۰ متر و باغ‌هایی از مجسمه‌های گیاهی و بیش از ۲۰۰ نوع فیگورهای انسانی ساخته شده است. موزه آتلانتیکو در عمق ۱۳ متری (۳۹ پا) قرار دارد که در سال ۲۰۱۶ میلادی افتتاح شد. آثار این موزه از موادی با ph خنثی ساخته شده‌اند که برای صدها سال به‌عنوان مرجان‌های مصنوعی در اعماق دریا باقی خواهند ماند.

موزه “غدیر”: در ساحل جزیره قشم ایجاد شده و اولین موزه زیردریایی ایران است که در عمق ۶ متری آب‌های خلیج‌فارس و در “پارک زیتون” قشم واقع شده است. موزه ساده‌ای که تندیس هفت‌تن از مشاهیر ایران را به نمایش گذاشته که عبارتند از: پرفسور محمود حسابی، زکریای رازی، استاد شهریار، حکیم ابوالقاسم فردوسی، غلامرضا تختی، امیرکبیر و شهید محمدحسین فهمیده. این موزه به همت ۴ تن از جانبازان استان فارس طی مدت یک ماه ایجاد شده است. در ساخت همه تندیس‌های این موزه از بتن مخصوص استفاده شده و هر یک از آن‌ها ۱۵۰۰ کیلوگرم وزن دارند. بازدید از این موزه رایگان است اما تنها کسانی می‌توانند از این موزه دیدن کنند که به تجهیزات غواصی مجهز باشند.

اولین موزه زیردریایی ترکیه در سال ۲۰۱۵ میلادی در آنتالیا افتتاح گردید در این موزه بیش از ۱۱۰ مجسمه قرار دارد. موزه زیرآبی آنتالیا تنها موزه‌ای است که برای تماشای آن باید گواهینامه غواصی داشته باشید.

موزه “شیپ رک تریل”: در مناطق کم‌عمق فلوریدا، ۱۲ کشتی به گل نشسته‌اند، از جمله کشتی “سن پِدرو” و کشتی “تاندِربولت”. این موزه اطلاعات بسیاری در باره عصر دریانوردی و تاریخ کشتی‌رانی در اختیار محققان و غواصان قرار می‌دهد. تنها در منطقه حفاظت شده فلوریدا “کیز” می‌توان کشتی‌های غرق شده را از سطح آب‌های کم‌عمق مشاهده و به‌راحتی با “اسنورکلینگ” (غواصی با لوله تنفسی) به آن‌ها دسترسی پیدا کرد. این ویژگی منحصربه‌فرد فلوریدا کیز سبب شده است تا این مکان به منطقه موردعلاقه گردشگران تبدیل شود.

پارک مجسمه‌های “گرندا” (گرانادا): در این پارک موزه که در خلیج “مولینیر” واقع است، ۶۵ مجسمه سیمانی اثر هنرمند و جهانگردی به نام جیسون دی تیلور وجود دارد. این مجسمه‌ها بر اساس پیکر و حالات بدنی انسان ساخته شده و از این رو انگار که جان دارند. بازدیدکنندگان می‌توانند با استفاده از وسایل غواصی مانند ماهی در لابه‌لای آثار این موزه شنا کنند.

موزه اسکله “هرود”: این موزه در شهر “سیزریا” و ۲۰ پا پایین‌تر از سطح دریا قرار دارد. این شهر زمانی بندری تجاری برای امپراتوری روم باستان محسوب می‌شد. در این موزه آثار دست‌سازی همچون ستون‌های مرمری، لنگر و کشتی‌شکسته هایی متعلق به دوره فنیقی‌ها و بیزانسی‌ها وجود دارد.

در انتخاب مکان موزه‌های زیردریایی توجه به ویژگی‌هایی فیزیکی و شیمیایی آب دریا و جریان‌های دریایی ضرورت دارد. فقدان اکسیژن در اعماق آب باعث می‌شود که اشیاء برای مدت طولانی سالم باقی بمانند. باستان‌شناسان در اعماق دریای سیاه یک کشتی پیدا کردند که بیش از ۲۴۰۰ سال قدمت دارد و اشیاء آن سالم باقی‌مانده است.

  مزایای ایجاد موزه‌های زیرآبی (دریایی):

– در جنگ‌ها و بحران‌های سیاسی آسیب کمتری به این موزه‌ها وارد می‌شود.

– امکان صدمه و آسیب توسط انسان کمتر است.

– استفاده از فضای فیزیکی زیر آب‌ها

– امکان انتقال اشیای غرق شده به یک مکان و سهولت بازدید از آن‌ها

– تجربه حسی متفاوت و ارضاء نیازهای ماجراجویی افراد.

معایب ایجاد موزه‌های زیردریایی:

– دیدار از این‌گونه موزه‌ها به تجهیزات خاصی نیاز دارد و دشوار است.

– در اثر رسوب املاح آب دریا و رشد جلبک‌ها و اسفنج‌ها بعد از مدتی آثار این موزه‌ها جلوه خود را از دست می‌دهند.

– اشیاء خاص و معدودی را می‌توان در زیر آب نگهداری کرد.

  منابع مورد استفاده:

http://1 –www.biasafar.com

۲ – www.tnews.ir

۳ – نورآقایی، آرش و مکیان، سارا: شناسایی مسیرهای گردشگری، مهکامه، چاپ چهارم، ۱۳۹۶.

۴ – http://faresi.euronews.com