می‌دانیم که نبود اقامتگاه در روستا برای گردشگران روستایی، تاثیر زیادی در ماندگاری گردشگران در این مقصدها داشته است خوشبختانه درسال‌های اخیر با ایجاد اقامت‌گاه‌‌های بومگردی درروستاهای هدف گردشگری گام بلندی دراین زمینه برداشته شده است . استفاده از اقامت‌گاه‌‌های بومی که مستقیما خود مردم بومی آن‌ها را مدیریت می‌کنند فرصت مناسبی برای تعامل میان […]
می‌دانیم که نبود اقامتگاه در روستا برای گردشگران روستایی، تاثیر زیادی در ماندگاری گردشگران در این مقصدها داشته است خوشبختانه درسال‌های اخیر با ایجاد اقامت‌گاه‌‌های بومگردی درروستاهای هدف گردشگری گام بلندی دراین زمینه برداشته شده است .
استفاده از اقامت‌گاه‌‌های بومی که مستقیما خود مردم بومی آن‌ها را مدیریت می‌کنند فرصت مناسبی برای تعامل میان گردشگران و میزبانان آن‌ها مهیا کرده است. وجود چنین اقامت‌گاه‌‌هایی به درک بهتر ابعاد زندگی و میراث فرهنگی جامعه میزبان کمک می‌کند. این نوع اقامت فضای دوستانه ای فراهم می‌سازد و زمان کافی در اختیار هر دو طرف می‌گذارد تا با یکدیگر تبادل فرهنگی داشته باشند از طرفی فضای فیزیکی و آثار به نمایش در آمده دراین اقامتگاهها نیز دارای پیامهای جالبی از فرهنگ و زندگی روستایی و گذشته روستا می‌باشد. اقامتگاه بومگردی صرفا مکانی برای اقامت گردشگران نیست بلکه خود یک جاذبه و بستری برای کسب تجربه‌های نو می‌باشد که می‌تواند گردشگران را به شهرستان‌ها و روستاها بکشاند. بدون تردید اقامت‌گاه‌‌های بومگردی با هتل‌های مدرن و مسافرخانه‌ها متفاوت هستند و اهداف دیگری را دنبال می‌کنند که می‌توان کمک به حفظ و پاسداشت فرهنگ سنتی و بومی، افزایش محصولات گردشگری، ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و ایجاد نوع جدیدی از مقصدها و جاذبه‌های گردشگری را نام برد.
بهترین سرمایه‌گذاری این است که خانه‌های قدیمی بازسازی و احیاء شوند و مورد استفاده گردشگران قرارگیرند. در غیر این‌صورت لازم است با رعایت استانداردهای اکولوژ، اقامتگاه مذکور ساخته شود. در سفرهای بومگردی کسب‌وکار‌های خرد حمایت می‌شوند و این آگاه سازی و روشنگری معمولا از طریق سازمان‌های مردم نهاد” سمن” اتفاق می‌افتد. کارشناسان توجه ویژ ای به بومگردی به عنوان فرصتی برای بهبود کیفیت زندگی جوامع محلی دارند و آن را عاملی برای احیاء و ترویج فرهنگ‌ها و برنامه‌های اجتماعی به عنوان روح و نبض تپنده روستا مطرح می‌نمایند.
اقامت‌گاه‌‌های بومگردی(اکوتوریستی) معمولا در حاشیه پارک‌های‌ملی و مناطق حفاظت شده طبیعی با چشم‌انداز‌های زیبای طبیعت یا در بافت بومی مناطق روستایی و عشایری توسعه می‌یابند. اقامت‌گاه‌‌های مناسب بومگردی از جهت اندازه پروژه و حجم سرمایه مورد نیاز بیشتر قابل دسترس هستند در واقع ایجاد این امکانات در مقایسه با مراکز اقامتی شهری بسیار کم هزینه و متناسب با سطح سرمایه گذاری جامعه بومی است. (احسانی، ۱۳۹۵)
اجرای برنامه‌های سنتی (موسیقی سنتی، رقص آیینی، نقالی و نمایش و…) و بازدید از آثار فرهنگی – تاریخی منطقه که اقامتگاه نیز در آن‌جا واقع شده است باعث نزدیکی مهمانان با میزبان شده، حس کنجکاوی مهمانان را برانگیخته و بر شدت تعاملات می‌افزاید، در این راستا بهتر است در داخل اقامتگاه جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی – تاریخی روستا و اطراف آن به هر شکل ممکن معرفی شوند. به عبارت دیگر دکوراسیون داخلی اقامتگاه باید ملهم از ارزشهای فرهنگی و طبیعی موجود در همان محل باشد. در این میان نقش راهنمای محلی کاملا برجسته و مشهود است یک راهنمای زبده و با تجربه با تشریح فرهنگ مردم محلی و ایجاد شناخت در گردشگران نقش حلقه واسط این تعاملات را بر عهده دارد.
وجود اقامتگاه بومگردی و ارائه خدمات ارزان قیمت به مسافران و گردشگران ارتباط گروه‌های بیشتری از آن‌ها را با روستائیان و مردم محلی فراهم آورده و موجب آشنایی گردشگران با سبک زندگی و آداب و رسوم روستائیان و در نهایت رونق گردشگری روستایی می‌شود. از جمله دلایل اشتیاق گردشگران برای اقامت در اقامت‌گاه‌‌های بومگردی، تعامل با میزبانان محلی، اصالت این نوع اقامتگاه و صرفه جویی‌های اقتصادی، دور شدن از هیاهوی زندگی شهری و تنوع محیطی بوده است.
ماهیت تعامل اجتماعی گردشگر – میزبان
به طور متعارف در صنعت گردشگری تعامل گردشگر – میزبان معمولا کوتاه و موقت است. بطور عادی گردشگر مدت کوتاهی در مقصد می‌ماند. بنابراین فرصت کافی برای ایجاد و توسعه روابط پر معنی میان گردشگر و میزبان وجود ندارد. تعامل در چهارچوب ذکر شده نابرابر و ناهمسان است. گردشگرها و میزبانان موقعیت‌های اجتماعی متفاوتی دارند، نقش‌های مختلفی بازی می‌کنند و دارای اهداف گوناگونی هستند. از گردشگران در همان مکانی که میزبان خدمت ارائه می‌کند، پذیرایی می‌گردد. گردشگرها در جایی تفریح می‌کنند که میزبان مشغول کار است. محرک گردشگرها تفریح، لذت، کسب تجربه و… بوده در حالی که میزبان به دنبال منافع مالی است. در نتیجه، آن‌ها گرایشات و رفتارهای متفاوتی دارند. از نظر دسترسی به مزایای اقتصادی و اجتماعی و هویت فرهنگی نیز در یک سطح نیستند. بنابراین برخورد گردشگر – میزبان سطحی، کم‌شدت و ناگهانی است. این تماس‌ها اکثرا محدود به تعاملات مربوط به کسب‌وکار بوده و به شکل منبعی برای کسب مزایای اقتصادی تغییر کرده است. اما در اقامت‌گاه‌‌های بومگردی، و مهمان‌نوازی به شیوه سنتی و رعایت برخی اصول تعامل گسترده و مداوم بین مهمان – میزبان شکل می‌گیرد. (رایزینگر، ۱۳۹۵) این موارد عبارتند از:
۱ – گردشگران از جامعه میزبان کالاها و خدماتی را خریداری نمایند.
۲ – گردشگر و میزبان تبادل ایده و اطلاعات داشته باشند.
۳ – مدت اقامت طولانی‌تر شود و یکدیگر را علاوه بر اقامتگاه در محل جاذبه‌ها نیز ملاقات نمایند.
۴ – ارتباطات بعدی بین مهمان و میزبان حفظ شود.
عرضه فرآورده‌های صنایع‌دستی، غذاها و سوغات در اقامتگاه بومگردی
تولیدات صنایع دستی، سبک آشپزی و انواع غذا‌های بومی – محلی و سوغاتی‌های موجود در یک ناحیه زبان گویا و عناصر فرهنگی جامعه میزبان هستند. عرضه این فرآورده‌ها به گردشگران علاوه بر این‌که درآمد مکمل ایجاد می‌کند و باعث رونق اشتغال و تحریک اقتصاد روستا می‌گردد. حضور گردشگر به منزله وجود یک بازار فروش است و موجب بهبود کیفیت صنایع دستی روستایی و افزایش تولید آن‌ها می‌شود و به اشتغال‌زایی نیز کمک می‌کند.
اقامتگاه بومگردی و مکانی که این اقامتگاه در آن واقع شده است را اگر به عنوان یک مقصد در نظر بگیریم این مقصد شامل بازدیدکنندگان، جامعه محلی و زیرساخت‌های گردشگری خواهد بود. از آن‌جایی که قسمت عمده تجربه گردشگر در مقصد اتفاق می‌افتد لذا ارائه خدمات آموزشی در اقامتگاهها اهمیت می‌یابد و ضروری است که در این مکان‌ها نیز از راهنمایان بومی و افراد خبره محلی استفاده شود.
سفرهای بومگردی به محیط‌های اجتماعی پویا، فرصت مناسبی برای تعاملات اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی فراهم می‌آورند. این سفرها زمینه را برای یادگیری و تغییر نگرش افراد فراهم می‌سازند. به تجربه ثابت شده است که افراد علاقه‌مند به بومگردی و حضور در طبیعت معمولا در این مسیر مراحلی را طی می‌کنند. در گام‌های اولیه لذت بردن از طبیعت و تامین آرامش فرد در اولویت است و میل دارد که مناطق بیشتری را در زمان کوتاه تری مشاهده نماید. گردشگران رفته‌رفته علاقه‌مند می‌شوند تا در مورد طبیعت و محیط‌زیست طبیعی اطلاعات بیشتری به‌دست آوردند. این بخش با ملاقات افراد کارشناس یا به قولی مفسر طبیعت، تقویت می‌شود. شناخت و مطالعه و به تبع آن حس احترام به ساکنان این مناطق را برمی‌انگیزد، لذا فردی که نسبت به ارزشهای طبیعی شناخت پبدا می‌کند، به طبیعت علاقه‌مندتر می‌شود و این علاقه احساس مسئولیت در حفظ این ارزش‌ها را در وی تقویت می‌کند. هنگام استراحت شبانه در اقامتگاه بومگردی یا اکولوژ، تجارب گردشگران بین خودشان و مردم میزبان مبادله خواهد شد.
گرچه در حال حاضر نیز برای ایجاد اقامت‌گاه‌‌های بومگردی وام و تسهیلات مالی پرداخت می‌شود اما اعتبارات دراز مدت و نظارت بر حسن اجرای کار و اجرای آیین‌نامه‌های ساخت از جمله مقاوم‌سازی در برابر زمین‌لرزه و… شدیدا باید مورد تاکید قرار گیرد. متاسفانه اقامت‌گاه‌‌های بومگردی در قبال مخاطرات محیطی چنان که باید ایمن نیستند. تغییر کاربری اماکنی نظیر: ارگ، کاروانسرا، خانه‌های تاریخی و تبدیل آن‌ها به اقامتگاه، مستلزم مقاوم‌سازی بنا و رعایت استانداردهای لازم است.
رعایت موارد بهداشتی به‌ویژه در آشپزخانه، انبار غذا، وسایل خواب و استراحت، سرویس‌های بهداشتی، حمام و… به‌کارگیری نیروهای سالم و آموزش‌دیده باید مورد توجه باشد.
مادامی که اقامت‌گاه‌‌های بومگردی غذا‌های محلی سرو می‌کنند و به‌وسیله جامعه محلی نیز اداره می‌شوند و بعضا تولیدات محلی و صنایع دستی را نیز عرضه می‌کنند به مفهموم آن است که بدون واسطه فرهنگ محلی را در معرض دید گردشگر قرارمی‌دهند. ازطرفی تجربه دیدار از آداب و رسوم و فرهنگ‌های بکر برای بخش قابل توجهی از سفرهای بومگردی بسیار جذاب است. توجه داشته باشیم که همین بکر بودن و دست‌نخوردگی اغلب ناشی از عدم پذیرش طرح‌ها و ایده‌های بیرونی از طرف جامعه مذکور است. بنابراین در این‌جا کار برنامه ریزان مقاصد گردشگری و مجریان آن بسیارسخت و حساس است و بدیهی است که نحوه حضوردرچنین مناطقی و میزان مشارکت جامعه محلی و میزان تلاقی گروه میزبان و مهمان باید با شناخت کافی ازویژگی‌های فرهنگی – اجتماعی منطقه و در حدود پذیرش آن منطقه صورت گیرد.
لزوم ایجاد و حمایت از اقامت‌گاه‌‌های بومگردی روستایی
در سالهای اخیر و به دلیل افزایش جمعیت نواحی شهری ایران، کمبود امکانات موجود و همچنین آلودگی‌های شهری، گرایش شدیدی به ایجاد خانه‌های دوم و ویلایی در حومه شهرها و نواحی روستایی به وجود آمده است. گسترش ویلاسازی هم زمین‌های کشاورزی و هم منابع آب کشاورزی را مورد هجمه قرار داده است که خود منجر به کاهش تولیدات کشاورزی در سطح ملی می‌گردد. بنابراین اگر در روستاهایی که زمینه مساعدی جهت تورهای تفریحی و طبیعت گردی و… دارند اقامت‌گاه‌‌های روستایی ایجاد گردد و تسهیلات لازم در اختیار آن‌ها قرار گیرد، این امر نقش زیادی در آزاد شدن منابع آب و خاک خواهد داشت.
اقامت‌گاه‌‌های بوم گردی خراسان رضوی
اقامتگاه سبنی درروستای کبودان بردسکن، اقامتگاه ادیب در شهر گناباد، اقامتگاه میراحمد خوافی در شهر خواف، اقامتگاه ارگ رادکان، اقامتگاه کهندژ رادکان، اقامتگاه رضا کاظمیان در روستای رادکان چناران، اقامتگاه کنگ کهن درروستای کنگ، اقامتگاه پوریعقوب درروستای نشتیفان خواف، اقامتگاه روستای محمد تقی بیگ درگز، اقامتگاه روستای طبس سبزوار(ننه‌کلو باباکلو) اقامتگاه مدرسه غیاثیه خواف، اقامتگاه قوامیه در روستای ریاب گناباد، اقامتگاه جاده ابریشم در بینالود، اقامتگاه ماژان درروستای حصار سرخ شاندیز، اقامتگاه غور در روستای قوژد گناباد، اقامتگاه باغدشت در ریوش کاشمر، اقامتگاه زعفرانیه در سبزوار، اقامتگاه روستای سنو در گناباد و روستای پشته در تایباد، اقامتگاه شاه‌غلام درروستای فیلخانه نیشابور، اقامتگاه قدیم ندیما در روستای محمود آباد نیشابور و اقامتگاه تهمینه درتربت حیدریه که به عنوان اقامتگاه برتر در خراسان رضوی نیز مطرح شده است. این اقامتگاه از تغییر کاربری رباط علیا ایجاد گردیده است و این موارد از مهمترین مراکز اقامتی با عنوان اقامتگاه بومگردی در استان می‌باشند. تا پایان سال ۱۳۹۹ حدود ۱۱۰ اقامتگاه بومگردی در خراسان رضوی تاسیس شده است و امید می‌رود که در دوران پساکرونا فعالیت‌های بومگردی در استان رونق فراوانی داشته باشد.
منابع و مآخذ:
۱ – احسانی، افسانه: اکوتوریسم راهی برای گردشگری پایدار، مهکامه، ۱۳۹۵
۲ – مشاهدات میدانی: بهار۱۳۹۷ اقامتگاه کبودان بردسکن و میراحمد خوافی در شهر خواف. اقامتگاه کهندژ و اقامتگاه کاضمیان در رادکان چناران. اقامتگاه سلیمی و اقامتگاه بهجتی در شیروان.
۳ – ماهنامه اقتصاد و اندیشه، سال دوم، شماره ۳، اسفند ۱۳۹۶
مشهد-آسنا- یعقوب علی نظری، استاندار خراسان رضوی، از مردم این استان خواست که با حضور در شعب اخذ رای، در تعیین نماینده نهایی خود در دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی مشارکت کنند.
مشهد-آسنا- مدیرکل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: نشست کارشناسان نظارت و ارزیابی خدمات و تاسیسات گردشگری ادارات کل با محوریت بازدید و آموزش میدانی و عملیاتی است.
مشهد-آسنا- مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی از آغاز نخستین نشست کارشناسان نظارتی و ارزیابی ادارات کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان‌های کشور با حضور یحیی نقی زاده محجوب مدیرکل نظارت و ارزیابی خدمات گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در مشهد خبر داد.
مشهد-آسنا- معاون برنامهريزي و نظارت شرکت فرودگاهها و ناوبري هوايي ايران در جريان سفر يک روزه به شيراز، پس از ديدار با معاون هماهنگي امور اقتصادي استانداري فارس طي نشستي با سرمايهگذاران بومي استان فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري در فرودگاه بين المللي شيراز را بررسي کرد.