شمس العماره، بنایی ناصری در قلب تهران

شمس العماره، بنایی ناصری در قلب تهران

کاخ گلستان یا عمارت شمس العماره که مرتفع ترین بنای تهران در عهد ناصری و خورشید عمارت های سلطنتی است، اولین نهاد در تهران است که برای پایتخت محسوب شدن، از آن نام برده می شد.  معماری زیبا و باشکوه که حدود ۳۵ متر ارتفاع دارد و جزو هنر های معماری ناب ایرانی است، برای اولین بار در طرح اروپایی به نمایش گذاشته شد. اولین و بزرگترین ساعت در آن دوران  بر بالای عمارت شمس العماره نصب شد و اولین تلگراف ایران در این عمارت احداث شد. برای بازدید از بناهای تاریخی در تهران می توانید از این مکان استفاده کنید که جزو بهترین مکان های تفریحی، تاریخی و سنتی می باشد.

شمس العماره کجاست

یکی از مهم ترین جاهای دیدنی تهران کاخ شمس العماره می باشد. بخش های زیبای این کاخ تاریخی، گلستان در قسمت شرقی است. برای دیدن نماد پایتخت عصر قاجار باید به منطقه ۱۲ تهران رفته و در محدوده بازار تهران به کاخ گلستان بروید. پس برای رفتن به کاخ گلستان از مترو، وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید. این نکته را در نظر بگیرید که تردد وسایل نقلیه در خیابان‌های منتهی به کاخ گلستان چون باب همایون، سبزه میدان، داور و صوراسرافیل که به سنگ‌ فرش مزین شده‌ اند، امکان‌ پذیر نیست.

 
آشنایی با عمارت شمس العماره

بهترین مکان برای درک معماری ایرانی مجموعه کاخ گلستان، از زمان زندیه تا به امروز بوده است. در سالیان مختلف بخصوص دوران قاجار ساختمان های مختلفی به این کاخ اضافه شد که امروزه مجموعه بی نظیری برای دیدن محیا کرده اند.در بین بناهای کاخ گلستان، عمارت شمس العماره که یکی از معروف ترین آنهاست، شکوه بی نظیری که همه نگاه ها به سمت آن مبهوت می شود. این جاذبه از مهم ترین بناهای واقع در تهران می باشد.

تاریخچه شمس العماره

ناصرالدین شاه با علاقه بالایی که نسبت به ساختمان های اروپایی و تزئینات آنها داشت، درخواستی برای ساخت این نوع ساختمان به سبک معماری ایرانی داد. شمس العماره در آن زمان آسمان خراشی در تهران با ارتفاع ۳۵ متر بود. شاه قاجار تنها با دیدن تصاویر بناهای فرنگستان و پیش از سفر به اروپا، به  فکر ساخت بنایی مرتفع نظیر آن ساختمان‌ها در پایتخت خود بود. با اینکه عمارت عالی قاپو در اصفهان یکی از تاثیرگذار ترین دلایل برای این کار بود، شاه قاجار به رئیس ضرابخانه و خزانه دار دستور داد تا، ساختمانی بلند برای تماشای شهر تهران و اطراف آن بنا کنند. معیرالممالک نیز با کمک اساتید ماهر آن زمان، طراحی نقشه را آغاز و با معماری استاد علی محمد کاشی و به سرمایه شخصی خود دستور ساخت شمس‌ العماره را آغاز می‌ کند.
کار این بنا در تاریخ ۱۲۴۴ شمسی شروع شد و بعد از دو سال تلاش در سال ۱۲۴۶ شمسی تمام شد که به نام کاخ شاهنشاه یا بنای خورشیدی نامیده شد. عده ای از قدیمی ها نقل می کنند که تمامی هزینه های ساخت این بنای باشکوه یعنی ساخت، مبل، فرش و اثاثیه و کلیه امکانات ریز و درشت با قیمت ۴۰ هزار تومان تمام شده است. شاه چهارم قاجار، ناصرالدین شاه،  در تاریخ ۱۲۴۶ برج مورد علاقه و بلند خود را افتتاح کرد. ساختمانی که در زمان خود،‌ بلندترین بنای ساخته شده در تهران بود و قبل از ساخته شدن سردر باغ ملی، به‌ عنوان نماد شهر تهران شناخته می‌ شد.
ویژگی های خاص شمس العماره شامل ایوان های بلند، تعداد طبقات، بادگیر های مصفا، نبض زمان پایتخت برج ساعت و شباهت زیادی به کاخ های اروپایی بود. ساختمانی که با معماری تلفیقی خود به‌ نوعی، اولین بنای مدرن در ایران محسوب می شد و با معجزه هنر ایرانی،‌ هنوز هم چشم‌ ها را به خود می دوزد. این بنای مجلل اهمیت ویژه‌ ای از جنبه تاریخی، هنری و گردشگری داشته و دارد.

معماری شمس العماره

معماری تالار شمس‌ العماره به‌ عنوان اولین برج بلند تهران و یکی از بهترین بناهای کاخ گلستان،‌ از اهمیت زیادی برخوردار بود؛ بلکه می توان گفت آغازگر معماری مدرن و نوین در عصر قاجار ایران بوده است. بنای شمس العماره در قسمت شرقی کاخ گلستان ساخته شده و از هر دو نمای تزئینات داخلی و بیرونی بسیار تماشایی و جالب در تهران می باشد.این بنا با طراحی نمایی قرینه با دو برج بلند در طرفین ساختمان انجام گرفته است. در ساخت شمس العماره بلندترین بنای پایتخت از مصالح سنتی همچون آجر، ساروج، کاهگل برای تقسیم طبقات سوار کردن طبقات بالایی و شیروانی استفاده کرده اند.

به جهت سرپا نگه داشتن این ساختمان بلند نیز از خرپا کمک گرفتند و سطحی مسطح روی آن گذاشته و طبقه بعدی را سوار کردند. برای جا به جایی در بین طبقات از پله هایی با اندازه ۴۰ تا ۴۵ سانتیمتر استفاده شده که رفت آمد از این پله ها کار دشواری است.تزئیناتی که در فضای داخلی شمس العماره به کار رفته شامل گچبری‌ ها، نقاشی‌ هایی دیدنی و متنوع، آینه‌ کاری‌ ها، کاشیکاری‌ها و … می باشند که در تمامی این تجهیزات منحصربه‌ فرد، از زیباترین اصول معماری ایرانی پیروی شده و در حال حاضر شهرتی جهانی دارد. ایوان شاه نشین با آینه کاری چشم نواز و ممتاز در طبقه اول شمس العماره قابل رویت می باشد و اتاق های گوشواره که بیشتر محلی برای پذیرایی از مهمان های شاه بود، در هر دو طرف شاه نشین واقع شده اند. در کف شاه نشین از کاشی های هفت رنگ زیبا استفاده کرده آمد و به سبک قاجاریه مزین شده است که عکس هایی از طبیعت معماری غربی و طبیعت اروپا به سبک ایرانی به نمایش می گذرد. شاه‌ نشین ایوان بزرگی رو به حیاط دارد و شاه قاجار برای مراسم و تشریفات از آن استفاده می‌ کرد.

ساعت شمس العماره

یکی از مهمترین بخش شمس العماره، برج ساعت آن است که بسیار زیبا و مشهور به ساعت ایران معروف می باشد. اولین ساعت عمومی پایتخت کشور تهران را  باید در اولین ثبتی های کاخ گلستان اضافه کرد. در ۱۵۰ سال پیش تنها ساعتی که نبض زمان تهران را داشت، این ساعت عمومی بزرگ بود.گفته شده ناصرالدین شاه علاقه های به ساعت داشت به طوری که بعد از هر سفر خود به فرهنگستان، یک ساعت هدیه می‌گرفت. در حال حاضر حدود ۳۰ تا ساعت در کاخ گلستان وجود دارد. این ساعت بزرگ و دو طرفه، پیشکشی از طرف ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه در سال ۱۲۵۲ به سبب اولین سفر خود به فرنگ بود.

شمس العماره اولین ساعت عمومی تهران را داشت که صدایش می توانست در تمام شهر شنیده شود. صدای ناقوس بسیار بلند و آزار دهنده بود به حدی که ناصرالدین شاه دستور داد تا صدای آن را کم کنند. عده ای از مردم نابلد با دستکاری این ساعت صدایش را برای همیشه قطع کردن ولی خب همچنان برای مردم ساعت را نشان می داد. در پایان حکومت قاجار و آغاز عصر پهلوی اول بود که عمر ساعت تقریبا به سر آمد و روی ساعت ۶ و ۱۰ دقیقه یکی از روزهای سال ۱۳۰۴ متوقف شد.در سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۷ شمسی ساعت را تعمیر کردند و تا مدتی فعال بود؛ اما باز هم از حرکت ایستاد. در اولین ماه بهار ۱۴۰۰ قدیمی‌ ترین ساعت عمومی پایتخت دوباره بیدار شد و صدای زنگش به گوش تهران رسید. تعمیر دوباره این ساعت دو ماه طول کشید و کمک شهردار منطقه، هنر و تجربه استاد کهنه‌ کاری با نام محمد ساعتچی عقربه‌ های ساعت خورشید تهران بار دیگر گردش زمان را اعلام کرد.