مقاله ویژه

اهمیت تفسیر ارزش ها در محیط های میراث طبیعی و فرهنگی

اهمیت تفسیر ارزش ها در محیط های میراث طبیعی و فرهنگی از جمله مواردی که باعث تغییر نگرش و تغییر رفتار مثبت گردشگران و حفاظت و صیانت از میراث طبیعی و میراث فرهنگی بشر در طی اعصار و قرون متمادی گردیده است تفسیر جامع ارزشهای مربوط به پدیده ها و جاذبه های طبیعی و فرهنگی […]

اهمیت تفسیر ارزش ها در محیط های میراث طبیعی و فرهنگی

از جمله مواردی که باعث تغییر نگرش و تغییر رفتار مثبت گردشگران و حفاظت و صیانت از میراث طبیعی و میراث فرهنگی بشر در طی اعصار و قرون متمادی گردیده است تفسیر جامع ارزشهای مربوط به پدیده ها و جاذبه های طبیعی و فرهنگی می باشد. در این مقاله سعی داریم تفسیری از نقش مثبت درختان و جنگل ارائه دهیم تا توجه همگان بیش از پیش به اهمیت حیاتی درختان جلب گردد و زمینه حفاظت از این سرمایه های ملی و میهنی هر چه بیشتر فراهم گردد.

درختان و گیاهان علاوه بر اینکه برای ما اکسیژن تولید می کنند و در حفاظت از منابع آب و خاک اهمیت فوق العاده دارند اما برخی گونه ها ارزش های ویژه ای نیز دارند، مثلا درخت اُرس یا سرو کوهی؛ رشد درخت اُرس در حدود صد سالگی کامل می گردد ( رشد بسیار کند و بافت متراکم و فشرده ای دارد ) و حدود هزار سال نیز عمر می کند. با سازند های آهکی که رشد هر گیاهی را متوقف می کنند سازگاری دارد. چوب این درخت در برابر رطوبت و موریانه مقاوم می باشد، همچنین در برابر تغییرات دما مقاومت زیادی دارد.. تکثیر آن دشوار بوده و در شرایط خاص امکانپذیر است . اجزای درخت ارس کاربردهای فراوانی در صنایع دارویی و پزشکی و صنایع غذایی دارند. باورهای مردمی نیز می تواند زمینه های حفاظت بهتر و بیشتر آنرا فراهم آورد. در اوستا آمده است که حضرت زرتشت دو شاخه سرو با خود از بهشت آورده و آنها را در ترشیز و ریوند کاشته است. بنابراین در برخی مکانها و در باور مردم محلی این درخت کهن زیست تقدس دارد که موجب حفاظت بیشتر از این گونه گیاهی می شود، مثلا در روستای نوزاد و در سه کیلومتری روستای گلمکان چندین راس درخت اُرس در مجاورت گورستان و مقبره عبدالرحمان گهواره گر تا به امروز باقی مانده است که نمونه نادری در دشت مشهد محسوب می گردد. یا سرو ابرکوه که حدود ۴۵۰۰ سال قدمت دارد و بعنوان یک اثر طبیعی ملی به ثبت رسیده و کاملا حفاظت می شود.

جنگل یکی از کامل ترین اکوسیتم های زمین است زیرا هر سه بخش اکوسیستم ها یعنی تولید کنندگان، مصرف کنندگان و تجزیه کنندگان را در خود دارد. جنگل فقط منطقه ای پوشیده از درخت و درختچه نیست بلکه زیستگاه گیاهان و جانورانی است که اشتراک زیستی پیشرفته ای بین این عناصر بوجود آورده و تحت تاثیر عوامل محیطی مستقلا قادر به ادامه حیات می باشد. برداشت چوب یکی از ۴۰۰۰ فایده جنگل هاست. نابودی جنگل، فقط از دست دادن درخت نیست بلکه به معنای از دست دادن تنوع زیستی یعنی پایه و اساس زندگی است. زیرا تنوع زیستی، اساس توسعه محصولات غذایی، دارویی، کشاورزی و ژنتیک است. بطوری که دائما شاهد کشف دارویی جدید با منشاء طبیعی از گیاهان مختلف برای بیماری های بی دوا و یا انتخاب ارقام مقاوم جهت اصلاح نژاد گیاهان اهلی از نظر کمیت و کیفیت تولید هستیم. در یک جمله درخت یعنی بقاء، یعنی حیات و زندگی، یعنی آشیانه پرنده و …

تفسیر پدیده های طبیعی و فرهنگی اهمیت فراوانی دارد زیرا راهنمایان مفسری که بتوانند دانش و اطلاعات خود را با تکیه بر مهارت هایی که در طول زمان و از طریق آموزش و تمرین و تجربه، کسب کرده اند به درستی به مخاطبین انتقال دهند و در آنها علاقمندی و حساسیت به منابع طبیعی و فرهنگی ایجاد نمایند، بیشتر مورد توجه آژانس های مسافرتی و نهادهای مرتبط با اکوتوریسم و طبیعت گردی قرار می گیرند و امنیت شغلی بهتری خواهند داشت. هر تفسیر با کیفیت بر ارزش میراث می افزاید و باعث می شود که گردشگران مدت زمان بیشتری در مقصد اقامت کرده و هزینه های بیشتری پرداخت کنند. مهمترین نقش تفسیر در محیط های میراث فرهنگی و طبیعی یادگیری یا آموزش است که هدف نهایی از آن نیز درک سایت مورد بازدید می باشد. افزایش این درک به کاهش آسیب های فیزیکی و افزایش آگاهی عمومی از حفاظت کمک می کند. در حال حاضر فعالان حفاظت از عرصه های طبیعی و مدیریت منابع در تلاش هستند تا با ارزش گذاری اقتصادی برای این منابع، بهره برداران را به پاسخگویی در قبال آسیب هایی که از طریق آنها به طبیعت وارد می شود وادار کنند. به عنوان مثال با مشخص کردن ارزش یک درخت و تعیین جریمه های نقدی و غیر نقدی متناسب با ارزش واقعی این موجود زنده و گرانبهاء از قطع آن و تخریب زیستگاهش جلوگیر ی کنند.

 

منابع و مآخذ و یادداشت ها:

۱ – کلاهی، مهدی: دانش محیط زیستی، تحقیقات آموزش کشاورزی، ۱۳۹۸٫

۲ – احسانی، افسانه: اکوتوریسم راهی برای گردشگری پایدار، مهکامه، ۱۳۹۸٫

۳ – مهدیان، یوسف: اکوتوریسم و فعالیت های تفرجی، سیاحت و سفر، شماره ۲۰، ۱۳۹۵٫

  • – بدلیل رشد کند و بافت متراکم چوب ارس در مسائل نظامی نیز مورد توجه است و به مثابه یک سنگر طبیعی است که گلوله در ساقه آن کمتر نفوذ می کند. ( به نقل از ریحانی ) در روزگار باستان نیز برای تحدید مرزها و در اطراف سرزمین ایران درخت سرو کوهی یا اُرس می کاشته اند.
  • – در بازدید از روستاهای سرداب و سرانی در سال ۱۳۶۶در شهرستان شیروان تنها در یک ساختمان دو طبقه ۷۰ راس تنه ارس استفاده شده بود که نشان از مصرف بی رویه منابع و عدم توجه به حفاظت از گونه های ارزشمند دارد. در مجاورت این روستاها و در دشت گُلیل شیروان درختان ارس کهن زیست وجود دارد. در کوههای هزار مسجد، جاده قوچان به درگز، درخت ارس ۷۰۰ ساله وجود دارد که در کنار آن تابلویی نیز نصب گردیده است.
  • – در فرهنگ نقوش بویژه در صنایع نساجی و قالی بافی از بته جقه که نشان سرو است بسیار استفاده می شده است.